Українська література 17 століття - Автор невідомий
Аминь.
ПОВІСТІ ТА ОПОВІДАННЯ НА МАНДРІВНІ СЮЖЕТИ
повість ПРО ТРОЮ
Бяше в перваа времена цар нікий именем Прийдеш1. И в нікій день, бьівшу ему на лові в нікоем морском отоці, у него же от единьїа страньї течаше великое море, а от другіа страньї — Скомандра-ріка 2, и от третіа страньї — Пелешино море3, а от четвертна страньї стоаше луг Дудома4, а от пятіа страньї — юдоль, ндіже растяху древіе и цвіти многораз-личніи, видів же цар доброту міста и начат здати град во имя своє. И послі своего живота повелі сину своєму здати гакожде.
И прочІи заповідаха кождо своєму сьіну. И с прежньїм царем, иже начат здати, всіх шесть до Троила-царя 5, иже больши всіх діло сотвори, и нарече во своє имя Троа-град.
Троил-цар роди Пріама-царя , [а у нєго царица] именем Екама 7. И в нощи виді сон и сказа мужу своєму Пріаму-царю:
— Родих,— рече,— главню и взьійде на небо и паки возвратися и паде в М"оре. И изьійдоша из моря искрьі, яко пламень, и падоша на Трой, и погори весь град,.
Цар же сказа сіа боляром и волхвом, и мудрецом и всім людєм.
И ріша ему:
— Господи царю, родитея от жени твоея сьін, его же ради изгорит и разоритея* Трой-град. И не останет камень на камени.
Цар же рече жені своей, егда родит сьіна, да повелйт убити его.
Она же рече:
— Зіло рада есмь сие сотворити.
Егда же роди царица Екама сина и виді отроча красно зіло, изжалися, яко мати, и не вьзможе убити его. Но повит его в рнзьі многоціннн и повелі его поврещи далече от града и с ним много злата и еребра.
И обріте его пастир овчій стар, ему же жена роди сьіна. И повелі ей обрітена отрока кормити. И бившу ему седми літ, нарече его Фарьіж8 Пастьіревич.
И хождаху со отцем своим оба отрока [на поле] и играху. Фарьіж же связаваше дваи вола и бодяхуся. И кій премо-гаше, тому сплеташе вінець от масличіа, кий же изнемагаше, тому віаше от сламьі и полагаше има'на рогу.
И егда возрасте Фарьіж, хождаше з добрьіми витязи и преодоліваше их в коейждо игрі. И прободе за щитом единаго витязя.
И в то время, брак творяше 9, вошел цар и призва боляре и болярини36 и Фарьіжа Пастьіревича.
И приидоша на оно веселя три женьї, их же пророчици нарицаху 10. И єдину не позваша, яко сварлива бі . Она же за оно незваніе помьішляше, како бьі сваду сотворити. И сотвори яблуко злато и написа на нем:. «Котораа от тіх жен и пророчиц благообразнійши да будет, то [й] сіє златое яблоко». И повелі воврещи яблуко во вертоград.
Его же обрітоша три оньї женьї и прочтеше. Моляху Фарьіжа Пастьіревича кааждо их, да присудит ей яблуко:
— Оповіж мене добрій шу от тіх.
Посліди же третіа рече:
— Присуди мні сие яблуко, да ти дам Елєну 12, царицу Менелаа, царя греческаго, иже всіх нас и всіх греческьіх жен добрійши. И дам ти имя ново, и будет имя твоє Алек-сандрІЗ-Фарьіж. И повім ти отца и матер, ніси бо тьі того старца сьін, но отец ти єсть Пріам37-цар и мати Екама-царица.
И присуди Венуши14-госпожи яблуко. И сльїшав от неа сіа, возвеселися зіло.
И взят прощеніе у старца, иже отец ему нарицашеся и прийде в Трой. И пріат его Пріам, отец его, и мати его Екама-царица.
И призва Пріам-цар пророки и волхвьі и рече:
— Кто ми поспішит, еже еще наздати Тройскьій град, и аз дам ему три міри злата.
И сльїшаста два діавола земленая, и приіііедше, ріша царю:
— Мьі хочем создати, да нам даси и наю зная.
И начаша здати. И Тебуш3815 бі гусельник и гудяше в гусли. И зидашеся Трой, где они повеліваху. А Нептена-буш16 именем хожаше в море и ношаше из моря вар и каменіе и воду.
И звершиша все діло и ріша цареви, и да им даст,. еже обіща.
И разуміша, яко преобиді их.
И разгнівашася и рекоша:
•— Мьі есмо сотворили Трой-град, мьі умислили, како и разорити и во дни Пріамовьі.
Ипитер-волхв 17, его же и пророком нарицаху, прорече, яко хощет Александр прийти во Греки и царицу Елену взяти, ея же ради Трой разорится.
Такоже и женьї они, иже разгнівашася яблука ради златого, иже пророчица нарицахуся, помьішляху, како бьі Трой разорился.
Испроси же ся Александр-Фарьіж у отца своего Пріама-царя, и прийде к Менелаю, царю греческому, еже єсть еллин-скому, служити со многим богатством и со отроки.
И сльїшав, Менелае-цар изьійде противу ему далече и ці-лова его.
И рече ему Александр:
— Прийдох аз, царю, служити тебЬ не на златі и сребрі, но, да разуміеши, яко будет честь сего ради, на твоем дворі.
Сльїшав же сіа, Менелае-цар возвеселися зіло и введе его ко Елені-царици в полату.
И ядаху и піаху наедині червено вино.
И егда умьіваху руці и обрусом отираху, Александр писаше на обрусе червенньїм вином ко Елені сице:
— Царице Елено, люби мя, яко же и аз тебе.
После же Мене [лає]-цар ко брату своєму Агемену18-царю, глаголя:
— Буди о сем весел, брате мой, яко хотят мні служити братіа моа цари.
Отписа же ему брат егос
«Аз о обм весел есмь, яко мьі самодержци есмьі. А о сем нісмь весел есмь, яко наша братіа приидоша служити нам, но и зіло озлобихся. Блюдися, да не пришед чужаа доброти и возмет нашу честь, а нам срамоту нанесет велію».
По сем же сльїшав Менелае-цар, яко отвержеся от него русаг Каакинмский 19 и собрав многу рать, поиде на них. Повелі и Александру.
Он же ся сотворися болен и лежав во царской полаті.
— И егда,— рече,— здрав буду, гряду во слід тебе.
И по отшествіи Менелая-царя изьійде царица Елена из
греческими боляринями и дівицами проходитися по граду. Александр же восхитив Елену-царицу под пазуху и вшед в борзий корабль со отроки своими и приде под Трой-град.
Тройстіи же господіе не хотяху изьійти противу ему, віду-ще, колико хощет проліатися кров за Елену. Изьійде противу его отец его Пріам,
